Kadın Hamlet, Türkiye sinema geleneği içinde çok önemli bir yere sahip. Ülke yerel sorunlarıyla uğraşırken fantastik bir dille yapılan bu Shakespeare uyarlaması dönemi için cesur bir girişim.
Türkiye sinema tarihi, hiç de öyle azımsanacak ya da hafife alınacak bir süreç değil. Kendine has yönetmenler, oyuncular yetiştirmeyi becermiş, bir ekol oluşturmayı başarmış ülke sinemalarından. Özellikle 70li yıllarda Türkiye sinemasında bombardıman şeklinde film yapılmıştı. Murat Şeker söyleşisinin ardından bu dönemle ilgili yaptığımız sohbet esnasında, Metin Erksan’ın Kadın Hamlet isimli filminden söz etmiştik ve bu filmin Bakınız’da mutlaka yer alması gerektiğini bize söylemişti. Biz de biraz arşivleri karıştırıp, filmi rafından çıkardık ve sizlere Kadın Hamlet’i hatırlatmak istedik.
Fatma Girik yatırım yapıyor
1976 yapımı bir film olan Kadın Hamlet’in senaryosu, yönetmenliği de üstlenen Metin Erksan’a ait. Filmin yapımcılığınıysa ünlü prodüktör Memduh Ün’le birlikte Metin Erksan ve Fatma Girik üstlenmiş. Bu nokta oldukça önemli. O dönemde şöhretinin zirvesinde bulunan aktris, başrol oynayacağı bir film için yatırımda bulunuyor. Üstelik film bir Hamlet uyarlaması. Her ne kadar lokalleşme niyeti olmasa da, ülke çalkantılı bir dönemden geçerken, Hamlet’le yapılan gerçeklik sorgulaması o dönemin sinemacılarındaki cesaretin boyutlarını ortaya koyuyor.
Filmle ilgili notlarımıza geçelim. Fatma Girik’in canlandırdığı Hamlet, ABD’de tiyatro eğitimini sürdürürken, babası Ahmet’in ölümü üzerine cenaze için Türkiye’ye gelir. Babasının katili olan amcası, cenaze gelip dualar okunduktan sonra Hamlet’e bir konuşma yapar: “Baba acısını sürekli tutmak, ne dine ne imana sığar.” Hamlet’in yanıtı ise “Kendi acımı kendim çekerim” şeklinde gelir.
Film, Hamlet ve Reha Yurdakul’un canlandırdığı Hamlet’in amcasının çevresinde geçer. Yani Metin Erksan bu uyarlamayı yaparken, William Shakespeare’in orijinal metnine son derece sadık kalır. Toplumsal ahlâk değerleriyle, Hamlet’in intikamı engellenmeye çalışılsa, orijinal metindeki replikler bozulmadan Türkiye izleyicisine sunulur.
Ofelya Orhan
Örneğin Hamlet’in sevgilisi Ofelya, Kadın Hamlet’te Orhan olarak canlandırılır. Orhan son derece gerçeküstü bir atmosferde resim çizerken Hamlet resme yaklaşır ve uzun bir tirat atar. Kırların orta yerine kurduğu fantastik bir odada, rengarenk bir gramofondan Makber dinleyen Hamlet, bir diğer sahnede Shostakovich’in eserini icra eden orkestra şefine dönüşür. Hamlet’in çok önemli bir diğer aforizmasına daha Metin Erksan, Fatma Girik’in ağzından yer verir: “İnsanı korkak yapan insan aklıdır.”
Filmdeki fantastik atmosfer, teknik olarak sorun yaşanabilecek bir çok noktada işin kotarılmasını da sağlıyor. Üstelik Hamlet’in hikayesinin üzerinde hiç eğreti durmuyor bu yaklaşım.
Delilik kafesi mühim
Hamlet’in temel iddialarından biri delilik kafesinin insanları dünyanın kötülüklerinden koruyacağı yönündeki inancı. Kadın Hamlet’te bu kafes metaforu da ısrarla vurgulanıyor. Fakat hepsinden ötesi, Kadın Hamlet’in intikam sürecinde sergilediği tiyatro oyunu esnasında Timur Selçuk’un “Bu düzen böyle mi gidecek” adlı şarkısını seslendirmesi.
Kadın Hamlet’i anlamak için Metin Erksan’ı iyi anlamak gerekir. Erksan, Türkiye sinemasında bir üst perdeden konuşan bir yönetmen. Elitist bir yanı var. Yerelleşmek, lokalleşmek yerine, Hamlet’i anlatırken elitist bir dil seçmiş. Filmin en önemli eksiği, dişi olarak belirlediği Hamlet karakterini, gerçek anlamda bir dişiye dönüştürememiş olması. Bu rolü canlandıran Fatma Girik, belki de oyunculuk kariyerindeki en özel performanslardan birini sergilediyse de, Hamlet’in kadın olarak canlandırılmasından film çok fazla yararlanmıyor. Daha çok Hamlet’in evrensel mesajlarını içerik olarak kabul ediyor.
Kadın Hamlet’in birçok açıdan önemi büyük. 1976 yılını düşünün. Türkiye son derece politize bir toplum. Erotik film furyası başladı, başlayacak. Darbe geldi, geliyor. Metin Erksan, Hamlet’i mükemmelen anlamış ve aktarıyor. Hamlet’te çok iyi işlenmiş olan ayna metaforunu kullanıyor. Tiyatronun toplumun aynası olması ve gerçeklik algısı üzerine Shakespeare’in diyaloglarını birebir kullanıyor. Türkiye’nin birlik ve beraberlikten çok, Hamlet’e ihtiyaç duyduğu o günlerde bu filmi yapıyor. Memduh Ün, Metin Erksan ve Fatma Girik bu nedenle çok önemli ve fantastik bir Hamlet uyarlamasını, Türkiye sinema tarihine kazandırarak sanatçı sorumluğunun önemini göstermişlerdir.