My Sweet Canary “Roza Eskenazi”

13. Uluslararası Eskişehir Film Festivali’nde izleme şansı bulduğum, Roy Sher’in rembetiko sanatçısı Roza Eskenazi’nin hayatına üzerine çektiği bir belgesel My Sweet Canary – Benim Tatlı Kanaryam.  Türkiye’den kemanesiyle Mehtap Demir,  İsrail’den Tomer Katz  ve Yunanistan’dan Martha D. Lewis adlı müzisyenlerin Roza’nın izinde İstanbul – Selanik – Atina hattındaki yolculuklarıyla beraber, bazı yerlerde Rosa Eskenazi’nin söylediği rembetiko şarkılarını seslendirmeleri ve Rosa’nın hayatına dair ipuçları yakalamaları üzerinden ilerleyen bir belgesel. İlerleyen bölümlerde bir şarkıya Kudüs’lü şarkıcı Yasmin Levy’nin de eşlik etmesi bu müzik şöleninin zevkini doruğa çıkartıyor.

Peki Roza Eskenazi kimdir diyecek olursak: O, İstanbulda fakir bir ailede doğan şans eseri keşfedilip daha sonra kulüplerde şarkı söylemeye başlayan ve Yunanistan’a göç eden  rembetikonun kraliçesi. Göçlerin, savaşların, Nazi soykırımının içinden geçerek sadece şarkı söylemeye çalışan bir kadın.

Belgeselde rembetikonun sadece azınlıklara ait olma durumunu, bir kadının şarkı söylemesinin ne kadar yanlış olduğunu, Yunanlılar tarafından zamanında yasaklanmaya çalışıldığı gibi bir çok duruma ait görüşü de yer yer bulabiliyoruz.

Festivalde belgesel gösterimi sonrasında yapılan söyleşide ise filmin ekibinin sorulara yanıtları şöyle oldu:

Rembetiko üzerine bir belgesel çektiniz ve neden rembetiko?

Roy Sher: Yedi yıl önce tesadüfen kudüste bir yerde rembetiko dinledim ve geçmişine kadar izlemeye devam ettim. Rosa üzerine film yapmaksa beni onda ilk çeken, Rosa’nın yahudi olması ve etnik kökeniydi.

Siz bu projeye nasıl katıldınız?

Mehtap Demir: İsrail’e antropoloji için gittiğimde Ray ile tanıştık. Bana İngilizce bilen ve projeye katılacak bir Türk müzisyen aradığını söyledi, aramaya başladık bulamadık. Daha sonra insanın gözünün önündekini fark etmediğini söyledi ve böyle katıldım projeye. Ve rembetikoda kabak kemane olmamasına rağmen, ben kabak kemanemi kullandım. Bu bizim için bir başlangıçtı. Ege, zeybek, karşılama,… Bu tanıdığım tınıların aslında rembetiko olduğunu fark ettim. Sadece işimi yapıyordum ama hikayesini dinledikten sonra ortah ruh hallerimiz olduğunu fark ettim.

Kaybolmakta olan ve aslında sadece azınlığın değil birden çok kültürün de ezgilerini barındırdığı bir tür olan rembetikoyu ve onun kraliçesi olan bir müzisyeni anlatan “My Sweet Canary” son dönemlerde izlediğim en değerli belgesellerden. Yer yer sizi duygulandıran, yer yer müzikleriyle tempo tutmanıza sebep olan, yer yer güldüren anlarıyla bu duygu çeşitliliğine sahip olması da belgeselin ele aldığı bu kültür çeşitliliğine atıfta bulunur nitelikte. İzlerken farkedeceksiniz ki aslında şu an dinlediğiniz her şarkı size rembetiko adına aşina gelecek.

Roza’nın sesinden rembetiko dinlemek için: