Bugün arka arkaya iki ölüm haberi geldi. Pulitzer ödüllü senarist, oyun yazarı, yönetmen ve aktör Sam Shepard 27 temmuzda Kentucky’deki evinde 73 yaşında ALS hastalığı yüzünden vefat ettiği açıklandı. Shepard uzun kariyerine pek çok kaliteli film ve oyun sığdırmış, usta bir sinemacı ve yazardı. Kaleme aldığı filmleri sayarsak ne kadar iyi olduğu daha iyi anlaşılır: Michelangelo Antonioni’nin yönettiği Zabriskie Point, Wim Wenders’in yönettiği Paris, Texas, Bob Dylan’ın yönettiği Renaldo and Clara. Shepard tiyatro oyunu Buried Child‘la Pulitzer Ödülü’ne değer görülmüştü (True West ve Fool for Love oyunlarıyla Pulitzer adaylıkları aldığını da belirteyim). Shepard bu oyun dışında 43 oyunu daha kaleme almıştı. Bu oyunlar yıllarca sahnelendi, ki Buried Child oyunu geçen yıl tekrar oynanmıştı.
Oyunculuğu ise senaristliğinin ve yazarlığının gölgesinde kalmadı. Shepard, Terrence Malick’in Days of Heaven‘ında, Netflix’in bu yıl biten dizisi Bloodline‘da, James Franco’nun Steinbeck uyarlaması In Dubious Battle‘da, August: Osage County, Mud, Killing Them Softly, Safe House, Brothers, Fair Game, The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford gibi pek çok filmde de rol aldı. Kendisine ilk ve tek Oscar adaylığını getirense Philip Kaufman’ın 1983’te vizyona giren filmi The Right Stuff oldu. Dört Oscar ödüllü bu filmde Shepard pilot Chuck Yeager’ı oynamış, ödülü Terms of Endearment‘teki performansıyla Jack Nicholson’a kaptırmıştı. Usta bir oyuncu da olan Shepard 1988’de ilk kez yönetmenlik koltuğuna oturmuş, Jessica Lange’li Far North filmini yönetmişti. Bu filmden beş yıl sonraysa western türündeki, River Phoenix’li Silent Tongue‘ı çekti ve bir daha da yönetmenliğe dönmedi. Görüleceği üzere Shepard’ın etkileyici, başarılarla dolu bir kariyeri oldu. Oyunculukta da, senaristlikte de, tiyatroda da yıllarca döktürdü. Sadece Paris, Texas filmiyle bile unutulmazlar arasına girebilirdi ama o bu filmden sonra da üretmeye devam etmişti.
“İşbirliği. Yapımcıların kullandığı sözcük. Anlamı başından sonuna dek kıç öpmeyi unutma.”
“Filmlerde oynamak için yolumun dışına çıkmadım. Çünkü kendimi yazar olarak görüyorum.”
“Yazarlığın oyunculuk, oyunculuğun yazarlık olduğu yerler var. Ben ikisinin ayrımıyla değil, ikisinin kesişimiyle ilgileniyorum.” Sam Shepard.
Bugün gelen diğer haberse Fransız aktris Jeanne Moreau‘yla ilgiliydi. 1928 doğumlu Moreau bugün 89 yaşında vefat etti. Fransız Yeni Dalgası’nın ikonik aktrislerinden Moreau 88 yaşında bile sinemadan kopmamış, kariyerine hızla devam etmişti. Upuzun kariyerinde özellikle usta yönetmen Louis Malle’le pek çok kez çalıştı: İkilinin en iyi filmleri Ascenseur pour l’echafaud‘la işbirlikleri başlamış, Les amants, Moreau’ya ilk BAFTA’sını getiren, Brigette Bardot’lu Viva Maria!, Jean-Paul Belmondo’lu Le voleur, savaş draması Lacombe Lucien filmleriyle devam etmişti. Melle ile Moreau beraber kaliteli, hep öncekilerden farklı filmler yaptılar.
Moreau sadece Melle’le çalışmadı. Fransız Yeni Dalgası’nın büyük yönetmenlerinden François Truffaut’yla da sıkça çalıştı. Aktris, Truffaut’nun Jules et Jim‘inde, Les quatre cents coups/The 400 Blows‘unda, La mariée était en noir/The Bride Wore Black‘inde, Le feu follet‘inde de, Truffaut’nun sadece kaleme aldığı Mata Hari, agent H21 filminde de rol aldı. Bunlar dışında Roger Vadim’in Tehlikeli İlişkiler uyarlaması Les liaisons dangereuses‘ında, Martin Ritt’in 5 Branded Women‘ında da, kendisi gibi ölene dek çalışan yönetmen Manoel de Oliveira’nın Gebo et l’ombre filminde de, Amos Gitai’nin Juliette Binoche’lu filmi Disengagement‘ında da rol aldı. Antonioni ile La notte filminde çalışma şansını da elde etmişti. Başka kimlerle çalışmadı ki? Joseph Losey’le (Eva), Orson Welles’le (Le proces, The Deep), Jacques Demy’le (Bay of Angels), Luis Bunuel’le (Diary of a Chambermaid), John Frankenheimer’la (The Train), Elia Kazan’la (The Last Tycoon), Rainer Fassbinder’le (Querelle), Luc Besson’la (Nikita), Wim Wenders’le (Bis ans Ende der Welt), Theo Angelopoulos’la (The Suspended Step of the Stork) da çalıştı.
İnanılmaz bir kariyer, inanılmaz bir yönetmen yelpazesi. Moreau 89 yaşına kadar hızla çalıştı, hep üretti. Görüldüğü üzere her biri diğeri kadar efsane pek çok yönetmenle çalıştı. Pek çok karaktere hayat verdi. Kariyerine kısa filmleri de, TV filmlerini de, dizileri de sığdırdı. Hatta dizilerinden bir tanesinde (Le tourbillon de Jeanne) 84 yaşındayken oynamıştı. Uzun kariyerinde iki film (Lumiere ve L’adolescente) ve bir belgesel (Lillian Gish) için yönetmenlik koltuğuna oturmuştu. 2000’deyse Wit adlı oyunla ilk kez bir tiyatro oyununu yönetmişti. Bazı trivialar da verelim: Empire 1995’te sinema tarihinin en seksi oyuncuları listesinin 76. sırasına Moreau’yu koymuştu. Welles’e göre en iyi aktris idi. Cannes Film Festivali’nin iki kez başkanlığını üstlenen tek aktris (1975 ve 95).
“Çok sıkı çalışıyorum. Tutkuluyum ve dünyam sinema, oyunculuk, tiyatro, yaratıcılık, sanat, resim, kitaplar, müzik, bahçeyi düzenlemek, heykelcilik ve sokaktaki insanların hareketlerini izlemekten oluşuyor”.
“Çalışırken, yaratırken şüphelerin olur. Şüpheler de gereklidir.”
“Bir film yapmak, bir gemide yaşamaya benzer. Tek farklılık her günün acil durumdan farksız oluşu.”
“Ben kolayca âşık olan, tutkulu bir kadınım.”
“Kariyer kelimesini hiçbir zaman kullanmam. Gazetecilikle ilgili bir terim bu. Yaratıcılığı hayattan asla ayırmam.”
“Görünüşüm hakkında kibarca bir şeyler söylemek isteyenler bana sürekli, ‘Bana Bette Davis’i hatırlatıyorsun,’ diyorlar. Çok güzel, ama ben Bette Davis’e katlanamam.”
(The Train’deki rol arkadaşı Burt Lancaster üzerine) “Kül tablasını almadan önce karakterin tablayı alma motivasyonu üzerine bir veya iki saat konuştu. Senin de ‘Şu tablayı al ve kes sesini!’ diyesin geliyor.”
(Godard için) “Eva filmini yönetmesini istedim. O da sözleşmeyi imzaladı, biraz para aldı. İlk senaryo taslağını dört hafta içinde teslim etmesi gerekiyordu. Ama sonunda sadece bir sayfalık bir mektup yolladı. Yapımcılar bağırıp çağırdılar. Ben de Joe Losey’i önerdim.” J. Moreau
Bir cevap yazın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.